shutterstock_294513992 test
“Causale effecten van voor- en vroegschoolse educatie (VVE) ”
15 september 2016
gaming-girl
“Gamen helpt de student, chatten niet”
22 september 2016

“Kinderen zijn blind voor kleur Zwarte Piet”

clown-black-pete

Zie voor een artikel in Trouw: klik hier

Wat suggereert de titel?

De Zwarte-Pietendiscussie woedt nu al enkele jaren, niet alleen rond 5 december maar het hele jaar door, tot in de warme zomermaanden. Komende herfstmaanden zal het debat weer in verhevigde vorm terugkeren. Daarop vooruitlopend is het goed aandacht te besteden aan de schaarse empirische data.

In de Zwarte-Pietendiscussie is een belangrijk argument voor afschaffing van zwarte schoensmeer bij het schminken van Piet dat zwarte kinderen en volwassenen aanstoot nemen aan dit stereotype, racistische beeld. De schrijvers van het artikel in Trouw en tal van soortgelijke artikelen in andere media menen dat nu wetenschappelijk is aangetoond dat kinderen Zwarte Piet eerder met een clown vergelijken dan met een zwarte persoon, en een heel positief beeld hebben van Zwarte Piet, ondanks of dankzij zijn kleur. De suggestie is dat Zwarte Piet niet hoeft te veranderen of te worden afgeschaft, tenminste als het aan de kinderen ligt.

Op welk wetenschappelijk onderzoek is het nieuws- of persbericht gebaseerd?

“Het onderzoek is in drie weken uitgevoerd …. We wilden het natuurlijk voor 5 december publiceren, dus vandaar de korte duur.” (Mesman, in Trouw van 3 december 2015). Maar er was op 5 december geen publicatie, die verscheen pas in juni 2016 in PLoS One. Mesman J, Janssen S, van Rosmalen L (2016) Black Pete through the Eyes of Dutch Children. PLoS ONE 11(6): e0157511. doi:10.1371/ journal.pone.0157511

Zie het artikel: klik hier

Dat het onderzoek inderdaad haastwerk was, blijkt uit deze langverwachte publicatie. De overwegend blanke studenten van de onderzoekers speurden in hun kennissenkring naar gezinnen met kinderen van 5-7 jaar. Zo werden 201 kinderen en hun ouders bereid gevonden vragen te beantwoorden over Zwarte Piet, en zijn eigenschappen te vergelijken met die van clowns, blanke mensen en zwarte mensen. De kinderen waren in overgrote meerderheid blank, of met ‘een beetje pigment’ (93%). Dan was 4.5% nog ‘een beetje bruin’, en slechts 1 kind was zwart. Van 4 kinderen was de huidkleur niet bekend. Bijna geen van de kinderen woonde in een gekleurde wijk (6%).

De onderzoekers concludeerden dat kinderen Zwarte Piet als clown zien, en hem als heel positief beschouwen. Over zwarte mensen zouden ze minder positief zijn. De onderzoekers denken hiermee de wortels in de kindertijd van het latente racisme bij volwassenen in het Zwarte-Pietendebat te hebben blootgelegd.

Is dit echt wetenschappelijk nieuws?

Nieuws kun je de resultaten van dit onderzoek niet noemen: dat witte kinderen Zwarte Piet als een zwartgeverfde lolbroek zien die Sinterklaas helpt met cadeaus uitdelen kan geen verrassing zijn voor wie op Wikipedia de definitie van Zwarte Piet opzoekt. Kinderen van 5-7 jaar kennen dus de definitie van Zwarte Piet. En dat witte kinderen Zwarte Piet aardig vinden is vanzelfsprekend, zeker in de weken voorafgaand aan pakjesavond. Over de wortels van latent racisme dat kennelijk bij heel veel volwassen Nederlanders zou bestaan kan deze cross-sectionele studie met louter jonge kinderen geen enkele uitspraak doen.

Wat is de kwaliteit van het onderzoek?

De studie kent behalve het ontbreken van gegevens over de betrouwbaarheid van de meetinstrumenten enkele cruciale tekorten. Ik noem er hier kortheidshalve twee. Allereerst is de steekproef volstrekt ongeschikt om de vraag te beantwoorden of Zwarte Piet racistisch is of tot racisme leidt. Als je alleen klanten interviewt over voor- en nadelen van prostitutie, en de slachtoffers ervan bij gebrek aan tijd niet aan het woord laat, dan geeft dat uiteraard een vertekend, rooskleurig beeld. Alleen witte kinderen uit overwegend witte wijken en hogere milieus aan het woord laten over Zwarte Piet leidt natuurlijk tot de conclusie dat witte kinderen kleurenblind zijn —de mogelijke slachtoffers van racisme opgeroepen door Zwarte Piet zien dat misschien anders.

Ten tweede zijn alle resultaten in deze studie gebaseerd op vergelijkingen tussen 4 categorieën individuen: Zwarte Pieten, clowns, witte mensen, zwarte mensen. Meer of andere categorieën zouden tot andere bevindingen leiden. Een Zwarte Piet en een clown staan voor iets tastbaars en concreets, witte en zwarte mensen vormen abstracte categorieën. Geen wonder dat die er in de beoordeling door jonge kinderen bekaaid af komen. Een zwarte dokter of musicus zou wellicht al gauw een ander oordeel oproepen. En misschien zouden een witte, gele of groene Piet die cadeautjes komt brengen wel even positief worden beoordeeld als een Zwarte Piet. Comments PLoS One paper on Black Pete

Wat is de praktische bruikbaarheid?

Er zijn uitstekende argumenten om Zwarte Piet af te schaffen en er Groene Piet van te maken, maar Mesman en collega’s kiezen goedbedoeld of onbewust de tegenpartij en etaleren de impliciete vooroordelen die ze zeggen te bestrijden. Dat is partijkiezen in plaats van onbevangen feiten aandragen die bruikbaar zijn in het felle Zwarte-Pietendebat.

Schokkend is bijvoorbeeld het gebrek aan (bewustzijn van) diversiteit in hun studie, zo blijkt uit het databestand (https://figshare.com/s/6f5393c188fb24daf6a7).
Driekwart van de kinderen werd als spierwit beschouwd, en om het resterende kwart te vullen stopten de onderzoekers de kinderen met ‘een beetje pigment’ en de kinderen met ‘een beetje bruin’ bij het ene kind dat als donkerbruin tot zwart was getypeerd. Het jonge kind is misschien kleurenblind, maar ook onderzoek heeft soms weinig oog voor kleurrijke nuances.